ინკების ცივილიზაცია – თავისი ძლიერების მწვერვალს ინკებმა XVI საუკუნის დასაწყისში მიაღწიეს, როცა მათ შექმნეს უზარმაზარი იმპერია, რომელიც მოიცავდა ერთ მლნ. კმ²-ს და აერთიანებდა თანამედროვე პერუს, ეკვადორის, ბოლივიის, ნაწილობრივ კოლუმბიის, არგენტინისა და ჩილეს ტერიტორიებს, ხოლო იმპერიის ცენტრი მდებარეობდა ანდების, ჰიმალაის მთების შემდეგ სიმაღლით მსოფლიოში მეორე მთიანეთის ფერდობზე. ინკები თავიანთ სამფლობელოს ტაუანტინსუიუს უწოდებდნენ – რაც კეჩუას ენაზე "სამყაროს ოთხ გაერთიანებულ მხარეს" ნიშნავდა. ინკების მფლობელობაში მყოფ ამ სახელმწიფოს ტერიტორიაზე ცხოვრობდა 9 მლნ ადამიანი, რომლებიც 100-მდე ეთნიკურ ჯგუფს წარმოადგენდნენ. მხოლოდ თავიანთი ნებისყოფისა და მახვილი ჭკუის წყალობით, ინკებმა უმოკლეს დროში შეძლეს მაღალგანვითარებული კოლუმბამდელი ცივილიზაციის შექმნა ისე, რომ არ იცოდნენ ბორბლიანი ტრანსპორტი და ანბანური დამწერლობა. ეს უზარმაზარი იმპერია, რომელსაც მართავდნენ დიდი მპყრობელები-მეომრები, რომელთაგან თითოეული თავის თავს საპა ინკას, ანუ "ერთადერთ, განუმეორებელ, უნიკალურ ინკას" უწოდებდა, ესპანელთა რაზმმა, რომელიც სულ 200-მდე კაცისგან შედგებოდა, უმოკლეს ვადაში დაიპყრო.
ისტორია
ინკები თანამედროვე პერუს ტერიტორიაზე ჩვ. წ-ის დაახლოებით 1200 წელს გამოჩნდნენ, როგორც ამას მათი მმართველების სიიდან ვგებულობთ. ინკები მცირერიცხოვანი, მთებში მცხოვრები ეთნიკური ჯგუფი იყო, რომლებიც ზემოაღნიშნულ წელს დასახლდნენ კუსკოს ველზე. მთიელები თავის თავს "ინკებს" უწოდებდნენ მმართველის სახელის მიხედვით, რომელიც "საპა ინკას" ტიტულს ატარებდა. კუსკოს ველზე დასახლების დამფუძნებელი იყო მანკო კაპაკი, ინკების სახელმწიფოს პირველი მმართველი. ინკები გადმოცემის მიხედვით, თავს მზის შვილებად თვლიდნენ და თავიანთ მოვალეობად მიაჩნდათ ყველა ველურის განათლება, ჭკუაზე მოყვანა. ამ დანიშნულების პრაქტიკული განხორციელება მათ დაიწყეს პაჩაკუტის, პატივმოყვარე და იღბლიანი მმართველის დროს, რომელმაც არა მარტო მრავალი ტომი დაიპყრო, არამედ გაავრცელა კიდეც ინკების კულტურა და რელიგია.
რელიგია
ინკების იმპერია თეოკრატიული იყო, რომლის სათავეშიც იდგა საპა ინკა, რომელიც მზის ღმერთის შვილად ითვლებოდა. სწორედ მზე იყო ინკების უმთავრესი ღმერთი. მზის კულტი მთელი იმპერიის ოფიციალურ ღვთაებად ითვლებოდა. ამ კულტისადმი თაყვანის საცემად, ინკები აშენებდნენ უამრავ ტაძარს, რომელთგან მთელს იმპერიაში უმთავრესი იყო კორიჩანჩას ტაძარი კუსკოში. ეს ტაძარი წმინდათწმინდათ ითვლებოდა იმპერიის მასშტაბით. მზის კულტის ტაძრებს ინკები მთელი იმპერიის ტერიტორიაზე მრავლდ აშენებდნენ, რომელთაგან ზოგიერთმა ჩვენს დრომდეც მოაღწია. ერთ-ერთი ასეთია პერუში მდებარე ვილკაშუმანის ტაძარი. პერუს უმაღლესი მწვერვალის, ოსკარანის მახლობლად შეგვიძლია ვნახოთ ტაძარი, სადაც სრულდებოდა მსხვერპლშეწირვა.
თითქმის ყველა ტაძარს ყავდა თავისი ქურუმი, რომელიც ტაძარში ცხოვრობდა. ქურუმები ასრულებდნენ წინასწარმეტყველების, ჯადოქრების და მკურნალების ფუნქციას. მთავარი ქურუმი იყო კუსკოს ქურუმი, მას ვილაკ უმუს უწოდებდნენ.
მსხვერპლშეწირვას ინკებისთვის ძალიან დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა. ისინი ამ რიტუალს თითქმის ყოველდღიურად ასრულებდნენ. მსხვერპლად ძირითადად ცხოველებს სწირავდნენ, განსაკუთრებით ლამას. გარდა ცხოველებისა, განსაკუთრებული გაჭირვების ჟამს, ეპიდემიებისა თუ ბუნებრივი კატაკლიზმებისას, ინკები მსხვერპლად სწირავდენ ადამიანებსაც.
მითოლოგია
მზის ღმერთამდე, ინკების მთავარი ღმერთი იყო ვირაკოჩა, რომლის კულტიც 700 - 1200 წლებში გამოჩნდა. ის ჯერ კიდევ ინკებმდელი ცივილიზაციების მთავარი ღმერთი იყო. ვირაკოჩა ნელ-ნელა ჩაანაცვლა მზის კულტმა, რომელიც XV საუკუნეში იმპერატორმა პაჩაკუტიმ უკვე ოფიციალურად დააკანონა. ამის შემდეგ დაიწყო სხვა კულტების ნელ-ნელა განდევნა, ვირაკოჩას უამრავი ტაძარი დაანგრიეს და ისინი ჩაანაცვლეს მზის კულტის ტაძრებით
| 
